Medialne treści promujące przemoc – jak rozmawiać o nich z dziećmi?

W obecnych czasach dzieciom i nastolatkom bardzo łatwo jest zetknąć się treściami, które mogą mieć szkodliwy wpływ na ich psychikę. Rozwój technologii wiąże się nie tylko z dostępem do materiałów edukacyjnych czy rozrywkowych, ale także tych, które mogą negatywnie przełożyć się na funkcjonowanie najmłodszych użytkowników internetu. Rodzice, opiekunowie oraz nauczyciele stają dziś przed nowymi wyzwaniami, w tym koniecznością przygotowania dzieci do bezpiecznego i krytycznego korzystania z nowych mediów.

Treści przemocowe obrazują m.in. krwawe, brutalne sceny, obrażenia fizyczne, okrucieństwo wobec ludzi lub zwierząt, wulgarny i obraźliwy język. Przekazy tego typu udostępniane są w sieci w postaci filmów, zdjęć, transmisji na żywo, różnego rodzaju informacji dostępnych online czy komunikacji między użytkownikami internetowych grup dyskusyjnych. Są też obecne w grach, wyzwaniach online oraz serialach. Co więcej, dzielenie się materiałami przedstawiającymi przemoc nierzadko traktowane jest jak rozrywka. Nastolatki mają łatwy dostęp do takich treści i chętnie udostępniają je rówieśnikom lub szerszej internetowej publiczności.
 
Jakie mogą być konsekwencje kontaktu dzieci z treściami przemocowymi?

Treści przedstawiające przemoc mogą negatywnie oddziaływać na psychikę dzieci: wywoływać lęk, a także skutkować agresywnymi postawami. Trzeba mieć na uwadze, że kontakt z tego typu materiałami, które nie są zrozumiałe dla najmłodszych użytkowników sieci, może prowadzić do pogorszenia ich nastroju, obniżenia poczucia bezpieczeństwa, a w efekcie do wypaczenia obrazu rzeczywistości.
Warto pamiętać, że młody odbiorca jest także bardzo podatny na manipulacje informacyjne. Stopień oddziaływania szkodliwych treści zależy od wielu czynników, m.in. od rodzaju materiału, wieku dziecka, czynników osobowościowych, jego sytuacji życiowej, wzorców zachowań czy środowiska, w którym się wychowuje. Ten sam obraz może odmiennie wpływać na różne osoby – u jednej wywoła jedynie dyskomfort, u drugiej natomiast spowoduje poważniejsze szkody psychiczne.
 
Co fascynuje dzieci oraz młodzież w brutalnych serialach i wyzwaniach?

Stoją za tym zasadniczo dwa powody. Po pierwsze tego typu treści niosą potężną dawką adrenaliny i dają poczucie przekraczania granic. Dzieci motywuje tutaj chęć przeżycia czegoś ekscytującego, zabronionego.
Drugim powodem jest popularność danego wyzwania czy serialu w określonej społeczności lub środowisku. Oglądanie treści szokujących zaczyna być wówczas tematem rozmów w grupie rówieśniczej. Szczególnie ekstremalne motywy są dobrym przyczynkiem do rozpoczęcia dyskusji, w której można wykazać się ich znajomością, a także wręcz odwagą obejrzenia przerażających seriali lub filmów.
 
Jak mogę chronić moje dziecko?

Jeśli dziecko jest w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym, wyjaśnij mu, że nie wszystkie dostępne w internecie materiały przeznaczone są dla jego grupy wiekowej. Jako rodzic, opiekun, wychowawca podkreśl w rozmowie znaczenie doboru seriali czy filmów, jakie oglądamy. Wyraź też otwarcie obawę przed wpływem szkodliwych treści na samopoczucie – zarówno ich młodszych, jak i starszych odbiorców.

W przypadku, gdy dziecko jest uczniem starszej klasy szkoły podstawowej, zwykły zakaz prawdopodobnie nie wystarczy – zwłaszcza, jeśli seriale takie jak „Squid Game” interesują całą klasę czy szkołę. Porozmawiaj o tym z dzieckiem. Wysłuchaj, dopytuj i pozwól mu wyjaśnić, jakie przesłanie jego zdaniem niesie za sobą dany serial czy film. Przekaż przy tym własne stanowisko i wyjaśnij swoje obawy. Warto pamiętać, że najważniejszy w takiej sytuacji będzie dialog z dzieckiem i próba zrozumienia przyczyn stojących za fascynacją serią – czy są one motywowane wewnętrznie, czy może zewnętrznie przez środowisko rówieśnicze.

Często zdarza się, że małe dzieci trafiają na brutalne treści za namową rówieśników lub starszego rodzeństwa. Nie rozumieją, czemu rodzice gwałtownie interweniują i zabraniają oglądania nieodpowiednich seriali. Aby uniknąć tego typu zdarzeń, skonfiguruj własne konto w serwisie Netflix (oraz innych platformach streamingowych) i określ, do jakich treści dziecko może mieć dostęp.

W tym przypadku również najważniejsza jest rozmowa z dzieckiem. Traktuj jego obawy poważnie i opracuj strategie radzenia sobie z trudnymi sytuacjami (np. odłożenie urządzenia, wspólne podejmowanie innych aktywności, skupienie się na określonych zajęciach, zabawach).

Jeśli dziecko miało kontakt z przemocą w brutalnych grach lub serialach czy innymi szkodliwymi treściami, pomóż mu poradzić sobie z emocjami, które mogą wywołać nieodpowiednie dla niego materiały. Dowiedz się, czy nie jest ono zachęcane do postrzegania przemocy jako odpowiedniego sposobu rozwiązywania konfliktów. W niektórych przypadkach warto szukać profesjonalnej pomocy np. w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Dotyczy to w głównej mierze sytuacji, gdy zauważysz poważne zmiany w zachowaniu u dziecka, takie jak nasilająca się złość, agresja, a także pogorszenie nastroju czy obniżenie poczucia bezpieczeństwa.

We współczesnym świecie, pełnym zmian wynikających z nieograniczonych wręcz możliwości internetu, wielu rodziców obawia się, że nie są należycie przygotowani do rozmowy z dzieckiem na temat potencjalnych zagrożeń w sieci. Trzeba pamiętać, że podstawową rolą opiekuna nie jest bycie ekspertem w zakresie najnowszych nowinek technologicznych, a przede wszystkim wychowanie oraz zapewnienie bezpieczeństwa. Dlatego rozmawiajmy z najmłodszymi użytkownikami o zagrożeniach wynikających z korzystania z internetu w sposób przystępny, naturalny i zrozumiały.
 
***
Więcej wskazówek i informacji o szkodliwych treściach w internecie można znaleźć w poradniku Akademii NASK „Szkodliwe treści w internecie. Nie akceptuję, reaguję!” przygotowanego w ramach kampanii „Nie zagub dziecka w sieci”.